Aan het plafond van de woonkamer van een prachtig grachtenhuis in Franeker bevindt zich het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Dit nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de Friese wolkammer Eise Eisinga.

Actuele planeetstand

Tot op de dag van vandaag toont het planetarium de actuele stand van de planeten. Ze bewegen namelijk in dezelfde tijd rond de zon als de echte: Mercurius doet 88 dagen over een omloop, Venus 224 dagen, de aarde een jaar, Mars 1,88 jaar, Jupiter bijna 12 jaar en Saturnus meer dan 29 jaar.

Meer dan een planetarium

Het uurwerk beweegt door middel van een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven, met tienduizend handgesmede spijkers als tanden. Een slingerklok en negen gewichten drijven het geheel aan. Maar het Eise Eisinga Planetarium is meer dan een planetarium: het is een museum met een uitgebreide verzameling historische astronomische instrumenten. Sinds maart 2008 is er meer ruimte voor deze collectie gekomen in het naastgelegen pand, 'De Tuinkamer'. Hier bevindt zich ook het Planetariumcafé.