Vroeger hadden schepen allemaal een beeld op de boeg. Als decoratie, om andere schepen af te schrikken of als symbool van bijvoorbeeld macht, kracht of snelheid. Het Spiegelretourschip Soeverein heeft als een van de weinige Nederlandse zeilschepen nog steeds een boegbeeld en toen ze in het droogdok op Urk lag was dat een mooie gelegenheid om haar te restaureren.

De dame met uitgestrekte hand is in totaal tweeënhalve meter hoog en alleen een vleugel weegt al 80 kilo. Dus zo’n beeld til je er niet even af, dat moet er afgetakeld worden. Daarna is ze over gegaan naar atelier Schinkel in Kampen, waar ze flink onder handen werd genomen. Nu hangt ze weer op de boeg van de Soeverein en maakt ze het plaatje compleet.

Restaureren, renoveren en conserveren

Boegbeelden werden in de 17e eeuw meestal gemaakt van lindenhout en eikenhout, omdat deze houtsoorten in Nederland groeiden. Deze dame is gemaakt van eikenhout. Het is duurzamer, werkt maar verrot niet. Het kan weer en wind doorstaan en droogt weer makkelijk op na een regenbui. Alleen de ophangpunten en waar het beeld ondersteunt wordt zijn kwetsbaar. Daar blijft water staan en dat zorgt voor rot in het hout. Bij dit boegbeeld was dat met name de plek bij de rug / vleugels en de voeten. Dit hout is allemaal vervangen. Verder heeft ze een nieuwe vleugel gekregen en zijn alle droogtescheuren weer netjes opgevuld en geschuurd. Dat laatste is heel normaal bij eikenhout, omdat het een natuurlijk product is. Dat krimpt en zet uit, wat uiteindelijk scheuren geeft.

Tenslotte is het beeld geconserveerd met een laag verf die nog het meest op gelakt hout lijkt. Hiermee is ze in de komende jaren beter bestand is tegen weer, wind en water.

Geluksbrengers

Vroeger hadden oude zeevarende beschavingen allemaal een boegbeeld op de schepen. Het is het visitekaartje van het schip, waar ook de uitdrukking “een boegbeeld zijn” vandaan komt. De functie van een boegbeeld is door de jaren wel veranderd. Zo moest het oog op de boeg bij de oude Grieken, Egyptenaren en Chinezen helpen bij het navigeren. Wilde de Vikingen vooral de bemanning beschermen door met afzichtelijke draken en slangen boze geesten en zeemonsters af te schrikken. En prijkte op menig Galjoen een indrukkwekkende leeuw om macht en rijkdom uit te stralen. Voor zeemannen waren de boegbeelden geluksbrengers. Ze beschermden de bemanning tegen de zee en hielpen hen weer veilig thuiskomen.

Boegbeelden zijn een tijdje uit de mode geweest omdat ze kostbaar waren en door het gewicht de zeileigenschappen negatief beïnvloeden. In de 19e eeuw kreeg het boegbeeld een nieuwe impuls toen de wereldhandel over het water op gang kwam en er snelle klippers werden gebouwd om vracht naar en van het midden oosten te vervoeren. Als boegbeeld koos men toen vaak voor een klassieke of mythologische figuur met een of twee ontblote borsten om de zee (Neptunus) te kalmeren. Daarnaast vertegenwoordigde het boegbeeld ook vaak de naam van het schip zodat de vaak ongeletterde bemanning deze kon herkennen. Een van de beroemdste boegbeelden is ‘Nannie’ van de beroemde theeklipper Cutty Sark (1869), een voorbeeld dichterbij is de Clipper Stad Amsterdam en de Batavia in Lelystad, die net weer een nieuwe leeuw als boegbeeld heeft gekregen.

Uiteindelijk kwamen er stoomschepen en verdwenen de boegbeelden langzaam uit beeld, er was geen ruimte meer voor een boegbeeld op de boeg.

Houtsnijwerk is handwerk en gaat op gevoel

De restauratie is gedaan door Dolf van Schinkel in zijn houtbewerkingsatelier in Kampen. Dolf, de eigenaar, zit nu 30 jaar in het vak. Hij is ooit begonnen als kraanmachinist. In de wintermaanden werd er niet gewerkt en begon Dolf met houtsnijwerk. Deze hobby groeide al snel uit tot iets serieus en binnen twee jaar had hij een eigen bedrijf in hoogwaardig houtsnijwerk. Zo maakt hij familiewapens, stadswapens, 3D portretten, grafzerken, panelen, carrouselpaarden, naamborden en voor schepen boegbeelden, prachtig versierde spiegels en ornamenten. Alles snijdt Dolf moeiteloos met gutsen en klophamer uit hout. Een ambachtelijk beroep dat helaas langzaam uitsterft. “We zijn in Nederland niet meer zo houtminnend en werken liever met polyester” legt Dolf uit. “Maar polyester leeft niet, het is koud en hol. Hout daarentegen is natuurlijk, warm, het leeft en is verweerd. Een prachtig product!”.

Ook een keer meevaren?

Bekijk het gevarieerde aanbod met traditionele zeilschepen of neem direct contact op met een van onze medewerkers. Zij zijn goed op de hoogte welk schip en bestemmingen het beste passen bij jullie gezelschap en wensen. Heb je al een schip op het oog? Bekijk dan hoe je in drie stappen de beschikbaarheid van een schip kunt bekijken.

Meer lezen?

Zeemansknopen |Zeemannen en bijgeloof | Tips voor organiseren uitje | Familieweekend op een schip | Verschil bakboord en stuurboord | Verschil boot en schip | Zo kies je het juiste schip | De historische Westhaven op Urk